در باب مار 3

خب چرا این قدر ور زدم؟ دلیلش قابل حدسه.

مادربزرگ رو برای همیشه از دست دادم. مادرم رو هم پیر و مریض ول کردم و درکمال خودخواهی اومدم آخر دنیا که مثلن چه گلی به سرش بزنم، خدا عالمه. حالا تو این غربت و تنهایی، بدجور دلم می خواد وقتی می یام خونه یکی باشه یه غذای گرم جلوم بذاره. یا دست کم بگه کاهو شستم بیا کوفت کن! وسط این همه آدم جورواجور با لباسها و اداهای مختلف، تو خیابون چشم می گردونم دنبال یه صورت مهربون پیچیده تو چادر سفید گل گلی. دلم می خواد زنبیل خریدشو ازش بگیرم، از روی جوب بپرم (اینجا جوب درست حسابی هم نیست که) و نگاش کنم که می گه: "مو خو نَتَرُم پِرهُم، بندی سیُم جور" (من که نمی تونم بپرم، پل برام پیدا کن) شاید باورتون نشه، اما گاهی دلم واسه مزخرف شنیدن هم تنگ می شه! دلم یه صدای آشنا، یه لهجه آشنا می خواد حتی شده به بی حجابی و بی نمازیم گیر بده و نصیحت کنه!

مارها در چه حالن و کجان؟ والله خبر ندارم. اونا هم حتمن مثل باقی ایرانیها درگیر آوارگی خودشون و بچه هاشونن. با مامان که تلفنی اختلاط می کنیم کم صحبت از مارها پیش می یاد. ازش می پرسم: خب مامان، بهتری ان شاالله؟
می گه آره نگران نباش. یه دختری رو بهمون معرفی کردن با شوهرش تازه از کردستان اومده. خدا عمرش بده، می یاد حمومم می کنه، غذا درست می کنه، به خونه می رسه.
فکر می کنم این زن و شوهر بیچاره هم به سهم خودشون آواره شدن، اما باز لیاقت و غیرت اون از من که دختر مامانمم بیشتره! باز دمش گرم!
در کمال بیشعوری می گم خب خدا رو شکر!!!! یه ماری نیست بیاد پیشتون بمونه همیشه؟
می گه نه مادرجان، دلت خوشه؟! می بینی دنیا چطوری شده دیگه. حتی زن دایی بزرگ (یکی از بی بی های باقیمونده از نسل قدیم) می خواست بیاد تهران. خب چی کار کنه بیچاره. بچه هاش که تو اروپا و آمریکا سرگردونن. این دختر و پسرش که تهرانن گفتن بی بی رو بیارن پیش خودشون. دوماه طاقت نیاورد تو لونه های دودگرفته اینجا. برگشت اهواز تو همون خونه قدیمی خودش.
می گم: پس الآن پیرزن تو اون خونه بزرگ مونده تنها؟
می گه: نه خدیجه پیشش هست.
می گم: خدیجه کیه؟
می خنده: دختر مارخدیجه!

مامان همیشه می گفت هرچی به سرمون رفت از این تفرقه ها بود. گاهی که دلتنگی خیلی بهش فشار می آورد، با گریه نفرین می کرد که الهی خدا آوارتون کنه، بچه هامو ازم گرفتین... گاهی فکر می کنم این خودخواهی واقعن ارزششو نداره. باید برگردیم سر خونه و خاکمون، کنار پدر و مادرمون و بی خود انتظار نداشته باشیم سرپیری اونا دنبال ما آواره بشن و درواقع، این طوری از خودمون سلب مسوولیت کنیم. اما می دونم برگشتن همان و سر دوهفته، به غلط کردن افتادن همان. جای مارمحمد خالی که یه دستشو به کمر بزنه و بگه: "ها! پی تو خَشُم نی، بی تو نَم گِرَم جا!" (با تو خوش نیستم، بی تو دلمو جا نمی گیره-دلم تنگ می شه!)

posted @ ۷:۳۶ قبل‌ازظهر  

در باب مار 2

قبل از پابلیش: ما یه چند وختی اینترنت نداشتیم. حالا که دوباره اینترنت دار شدیم جبران مافات می کنیم، الی ماشاالله ور می زنیم. قربان شما.

یکی از این مارها، مارمحمد بود. البته مارمحمد بیشتر از همه توی سانتی مانتال ترین گروه از نوادگان جد کبیر فرمانروایی می کرد که تو فامیل، اولین کسایی بودن که دعوت کشف حجاب رضاشاه رو لبیک گفتن، چند سال بعد راه آمریکا رو کشف کردن و مثلن تو مهمونیهای دهه سی، شاتوبریان و کرم کارامل سرو می کردن. همین اخلاقشون باعث شد که مارمحمد، اول به "مَش گوهر" و بعد به "گوهر خانم" تغییر نام پیدا کنه، اما خودش به اصالتش وفادار مونده بود. یادمه تو عروسی دختر یکی از همین سانتی مانتالها، دایره دست گرفته بود و تصنیف شوشتری می خوند به این مضمون که اینها "تُنبو کَنده" (بدون تنبان!) می گردن و ماتیک می زنن و سینما می رن، اون وقت خدا اینها رو کرده سید اولاد پیغمبر! خدا بده شانس!
یادش به خیر، شوشتری اصیلی بود که دست به نفرین و تحقیرش حرف نداشت! یادمه یه بار اومده بود به مادربزرگم سر بزنه. رفت تو آشپزخونه، منم کوچولو بودم داشتم برای خودم توی حیاط خلوت پشت آشپزخونه بازی می کردم. می شنیدم همین طور که ظرف می شست و سبزی پاک می کرد، نفرین هم می کرد: هی "مَباتو" (الهی نباشین!) "زغال اَدلتو" (دلتون ذغال بشه!) و قس علیهذا. گفتم گوهرخانوم به کی نفرین می کنین؟ گفت کاهو شستم، بیا ببر کوفت کنین!!!!

حالا نه که خیال کنین همه مارها همیشه بداخلاق بودن ها! اوائل جنگ، یکی از مارها که طاقت موشک بارون هر روزه رو نداشت، اومد یکی دو سالی پیش ما موند. مش زهرا، طفلی تنها ماری بود که به اسم خودش شناخته می شد، چون نه تنها بچه، بلکه هیچ کسو تو دنیا نداشت. تو عالم بچگی خیلی دوستش داشتم، برام قصه می گفت، منو بازار می برد، چادر سر کردن و تسبیح انداختن یادم می داد. منم عقلم نمی رسید که باید دونه تسبیح رو از روی نخ رد کنم، نخ رو می گرفتم می کشیدم و تسبیح پاره می شد. یادم نیست چندتا از تسبیحهای پیرزن بیچاره رو ناکار کردم، همه هم سوغاتی بودن و یادگاریهاش از فلان سفر کربلا یا مشهد با این بی بی و اون بی بی. اما خب هیچی بهم نمی گفت و بازم زور می زد یادم بده. به نظرم یه چیزهایی از روانشناسی کودک سرش می شد، الآن که فکرشو می کنم، می بینم رفتارهاش با من خیلی حساب شده بود!
یادمه یه بار اتاق پذیرایی رو تمیز و مرتب کرده بود، منم سریع اسباب بازیهامو بردم و پخش کردم اونجا. مامان خیلی عصبانی شد و اومد منو بزنه که مش زهرا جلوشو گرفت. من رفتم پشت در اتاق قایم شدم. شنیدم که مش زهرا بلند بلند به مامانم می گه نه بی بی این کار مَلمَلی (منو ململی صدا می زد) نیست. ململی منو دوست داره، می دونه پام درد می کنه، کمرم درد می کنه، پیر شدم و مریضم. می دونه مرتب کردن اینجا چقدر سخته. نمی یاد اینجا رو به هم بریزه، منو اذیت کنه. این کار یه دختر بده. کار ململی ما نیست. مامان با عصبانیت رفت تو آشپرخونه. مش زهرا هم چادرشو سر کرد و رو به قبله نشست به تسبیح انداختن و هی بلند بلند می گفت آخ کمرم! آخ پام! خدایا همه مریضها رو شفا بده! خب می تونین حدس بزنین چه عذاب وجدانی گرفتم! رفتم سریع همه اسباب بازیها رو جمع کردم و بردم تو اتاق. اومدم کنارش نشستم و گفتم مش زهرا اسباب بازیهای ململی بده رو جمع کردم، حالا یادم می دی تسبیح بندازم؟ گفت آره ولی این آخرین تسبیحیه که دارم مواظب باش پاره اش نکنی!
اما خب، به همین نسبت که مش زهرا برای من دوست داشتنی بود، برای خواهرها و برادرم عین کابوس می موند. روزی چندفقره، داداشم رو برای موهای بلندش و خواهرهامو برای خط چشم کشیدن نصیحت می کرد. دوسالی که گذشت دوباره برگشت خوزستان. هوای سرد و کثیف تهران بهش نمی ساخت، همون تیر و مرداد اهواز براش دوست داشتنی تر بود. آخرین خبرش رو از آسایشگاه سالمندان سبزه وار دارم. ای پدرت بسوزه روزگار...

چند فقره مار دیگه هم بود که صابونشون فقط تو سفرهای اهواز به تنم خورد. مثل مارحمید و مارخدیجه. به همون نسبت که بی بی صدات می کردن، امر و نهی هم می کردن و ازت کار می کشیدن. اما باز بنازم به هیبت و جلال و جبروت مارحبیب الله که سالها بعد از مرگش، هنوز هم سایه اش روی در و دیوار خونه های اجدادی هست. خدا بیامرزدش به حق هرچی آدم زحمتکشه.

تو تهران هرچی دنبال مار گشتیم، پیدا نکردیم. البته فاطمه خانوم بود که هفته ای یه بار می اومد، دو تا آپارتمان گنده چهارخوابه رو با حیاط و پارکینگ و انباری می شست و می کرد عین دسته گل. (قابل توجه این جانب که سوییت 30 متری رو جارو برقی می کشه، تا چند روز می افته یه گوشه) فاطمه خانوم هم عالمی داشت واسه خودش. یه خونه قدیمی داشت تو جنوب تهران. عصر که می شد، یه کم میوه و خرت و پرت رو تو پارچه می پیچید، پارچه رو رو سرش می ذاشت و می رفت خونه. یه شوهر تریاکی مفنگی داشت که نون خور زنش بود و چندتا بچه قد و نیم قد. می گفت از همتون خوشبخت ترم. وقتی می رم خونه شام درست می کنم، حیاطو آب و جارو می کنم، فرش می اندازم و سماور می ذارم. با بچه هام می شینیم شام می خوریم تا نصف شب می گیم و می خندیم. شما از زندگی چی فهمیدین، صبح تا شب چپیدین تو این لونه مرغها؟! راست می گفت والله!
چند وقت بعد از این که شوهرش که مرحوم شد، خودش رفت از لبو فروش محلشون خواستگاری کرد. مامان بهش گفت ای بابا، از اولی چه خیری دیدی که از دومی ببینی، بیکار بودی خودتو انداختی تو هچل؟ می گفت نه خانوم جان، زنی که سایه مرد بالای سرش نباشه، از سگ کم تره! انصافن مارهای ما فمینیست تر بودن! یادمه یه بار که همه داشتن از ظلم و جور شوهر مارعلی شکایت می کردن و براش دل می سوزوندن، مارعلی همون طور که بادمجون پوست می کند، پوست بادمجون رو توی دستش نگه داشت و گفت: "میره مو چندِ هِنونَه!"(شوهرم عین ایناست!)، "ریزُمِش دیر" (می اندازمش دور!) "جونُم بچون مِن!" (زندگیم بچه هامن!)
خلاصه فاطمه خانوم هم زن نازنینی بود، اما خب، ما به مارهای خودمون بیشتر انس داشتیم!

حالا چرا این قدر ور زدم از این ور و اون ور، باشه پست بعدی، این یکی خیلی طولانی شد!

posted @ ۲:۴۱ بعدازظهر  

در باب مار 1

اشتب نکنین! این مار با اون ماری که مدنظر شماست، تومنی هفت صنار توفیر داره.

جریان مار از قدیم مدیمها شروع می شه. ظاهرن صبح زود که حاج آقا شال و کلاه می کرده می رفته پی یه لقمه نون، بی بی هم چادر چاقچور می کرده و می رفته خونه بی بی های دیگه به حرف زدن و خندیدن و خاله بازی خلاصه، تا ظهر. ظهر داغ خوزستان هم شهر می شه شهر اموات. همه می رفتن شبستون (زیرزمین) یا شُوادون (یه طبقه پایین زیرزمین) که به نسبت خنک بوده، می خوابیدن. بعد از ظهری با پریدن آفتاب بیدار می شدن و تا یه هندونه خنکی بزنن و سر و صورتی صفا بدن وقت شام می رسیده که دوباره دور هم جمع بشن به بگو بخند. حالا این وسط حسابشو بکن بخوای بدون یخچال و فریزر و بلندر و ماکرویو، رو اجاق هیزمی غذا بپزی، لب حوض لباس بشوری، خونه درندشت قدیمی رو تمیز کنی و تازه یه لشکر بچه کور کچل هم ضبط و ربط کنی... خب جور درنمی یاد دیگه.
همشهریهای ما هم مثل خیلی از ایرانیهای دیگه، زنها رو به اسم بچه بزرگشون صدا می کردن. مادر علی، مادر کبری، مادر محمد،... مادر هم تو زبون محلی، خلاصه شده به "مار" و زنها معروف بودن به مارعلی، مارحمید، مارخدیجه،...
بی بی هایی که ذکرشون رفت، اکثرن چندتا مار"ایکس" دور و ورشون داشتن که تو کارهای خونه کمک کنن، البته کمک که چه عرض کنم، تقریبن تموم کارهای خونه رو انجام بدن. این مارها قدرت و نفوذ زیادی تو خونه داشتن و یکی از مشاورین مهم برای تصمیم گیری بودن، معمولن هم طایفه ای عمل می کردن. یعنی مثلن یه مارحبیب الله خدا بیامرز بود که هم تو خونه بابابزرگ من صاحب نظر و همه کاره بود هم تو خونه همه دایی های مامانم، حتی "بی بی بزرگه" که مادر بزرگ مامان من و بزرگ خونواده بود و احترامش به همه واجب، پست "مشاور ارشد" رو به مارحبیب الله داده بود و لاغیر.
ما بچه ها خیلی از مارها شاکی بودیم چون نمی ذاشتن شلوغ بازی کنیم و خونه های بزرگ قدیمی رو به هم بریزیم و مرتب ازشون تشر می خوردیم. علاوه بر اون، کافی بود مثلن تو پنج سالگی، دامن کوتاه گل گلی بپوشیم که تا چند ماه فحش و فضیحت نثار خودمون و بابا ننه و صد البته تهرانیهای از همه جا بی خبر بشه که ما رو کافر و پتیاره بار آوردن! نوجوون که شدیم و گرفتار بحران بلوغ، گیرها شدیدتر شد تاجایی که پسردایی که به خونسردی معروف بود، می گفت اگه یه روز مارحمید مُرد، بدونید من کشتمش! البته مامان من اعتقاد داشت ما خیلی هم خوشبخت و آزادیم چون خودش و همسن و سالهاش از مارها کتک هم خورده بودن و حتی نزدیک بوده از درس خوندن هم محروم بشن!

خلاصه مارها عالمی داشتن برای خودشون. جنگ به من فرصت نداد که خیلی از مصاحبتشون بهره مند بشم، اما یکی دوتاشونو دریافتم و باهاشون زندگی کردم و ازشون خاطره دارم. تو پست بعدی راجع بهشون می نویسم که چونه ام بدجوری گرم شده به وراجی.

posted @ ۹:۳۶ قبل‌ازظهر  

همبستگی بزرگ وبلاگ نویسان با دانشجویان در بند

قلم فرسایی کار من نیست، فکر هم نکنم نوشته هام بتونه کسی رو تسکین بده. فقط می تونم بگم واقعن متاسف و مستاصلم.
تو این دوسال آوارگی تو دنیا، عمیقن به این باور رسیدم که حق ما این نیست.
باز دم شما گرم که جرات فریاد زدن دارین. امیدوارم هیچ وقت یاستون از صبوری روحتون وسیع تر نشه.

ما عین عروسکهای کارخونه ای بار اومدیم. یه سرنگ بزرگ تو کله مون فرو کردن تا هرچی حس شادی، زندگی، هیجان، امید، شرف و وجدان تو وجودمون بود، بکشن بیرون. تو همچین محیطی شما زنده این و امید دارین. این معجزه است.

واقعن نمی دونم چی بگم. همین!

posted @ ۱۲:۴۵ قبل‌ازظهر  

نه دیگه!

هروقت تلویزیون یه بخت برگشته ای رو درحال اعتراف و فحش دادن به خودش نشون می داد، یا با افتخار، اعدام چند نفری که یهو عین قارچ از زیر زمین دراومده بودن پخش می کرد، یا تو خیابون به ملت گیر می دادن و این قبیل کثافتکاریها، مامان سرتکون می داد و با نگاه عاقل اندر سفیهی می گفت: شده عین اواخر دوره شاه.
می پرسیدیم مامان جون یعنی می گی آخرشه دیگه؟
می گفت آره مادر، حکومتی تا آخر عمرش نباشه، بچه 14 ساله رو دشمن خودش نمی بینه که.

چند باری که گذشت، بدجنس شده بودیم و سر به سر مامانمون می ذاشتیم. تا آه می کشید و می گفت شده عین اواخر دوره شاه، ما سریع در می اومدیم که: مامان جان، بیشتر از 20 ساله داری همینو می گی. این آخرش کی می رسه پس؟
می گفت: نه، اون دفعه ها به خرابی این دفعه نبود! این دفعه دیگه راس راسی آخرشه!

نمی فهمم چه خبره که جمهوری اسلامی تو همه چی یه کاره ترمز بریده. سنگسار مردی که طبق شرع انور هم مجازاتش اعدام نبود، اعدام فله ای یه عده که معلوم نشد جرمشون چیه و تو کدوم دادگاه محاکمه شدن و شاکیشون کی بوده، درآوردن دمار از روزگار دانشجوهای بیچاره فقط واسه این که عقده حقارت محمود خان تسکین پیدا کنه، حکم اعدام واسه دوتا روزنامه نگار کرد فلک زده (نوشتن چه ربطی به محاربه داره آخه)، شوی اعتراف گیری، هار شدن پلیس همیشه وحشی، مسخره بازی بنزین، وضعیت ضایع اقتصادی... بازم بگم؟!

مامان جان؟! می گی این دفعه دیگه آخرشه؟

posted @ ۸:۱۵ قبل‌ازظهر